Bản tin Auto365

Khi xe điện ngày càng trở nên phổ biến, nguồn thu từ thuế xăng dầu - trụ cột tài chính cho công tác bảo trì hạ tầng giao thông đang dần suy giảm. Trước thực tế đó, chính quyền bang California buộc phải tìm kiếm những giải pháp thay thế nhằm duy trì ngân sách cho hệ thống đường bộ rộng lớn của mình.

Mục tiêu dài hạn của California là thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang xe điện trên diện rộng, đồng nghĩa với việc người tiêu dùng sẽ dần rời bỏ xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, điều này cũng kéo theo hệ quả không nhỏ: một phần lớn nguồn thu từ thuế xăng dầu, vốn dùng để duy tu và nâng cấp đường sá, sẽ biến mất.

Hiện nay, khoảng 80% ngân sách bảo trì đường bộ của California đến từ thuế xăng dầu. Với mỗi gallon xăng được bán ra, khoảng 61 cent được phân bổ cho việc duy trì mạng lưới đường cao tốc, đường liên bang và đường địa phương. Khi số lượng xe điện tăng lên, lượng xăng tiêu thụ giảm theo, khiến nguồn thu này đứng trước nguy cơ cạn kiệt.

Để bù đắp khoảng trống ngân sách, các quan chức bang đang xem xét áp dụng mô hình phí đường bộ theo quãng đường di chuyển (road usage charge). Theo đó, các chủ xe điện, những người không còn đóng góp thông qua thuế nhiên liệu sẽ phải trả phí dựa trên số dặm thực tế họ sử dụng đường.

California đã hoàn tất chương trình thí điểm vào đầu năm nay, với mức thu đề xuất từ 2 đến 4 cent cho mỗi dặm (tương đương 1,6 km) di chuyển. Về mặt lý thuyết, mô hình này được đánh giá là hợp lý, song trên thực tế lại phát sinh nhiều vấn đề.

Thứ nhất, chi phí triển khai và vận hành hệ thống thu phí có thể rất cao. Thứ hai, những người phải di chuyển quãng đường dài, thường là cư dân vùng nông thôn hoặc người có nơi làm việc xa có nguy cơ chịu gánh nặng tài chính lớn hơn.

Theo Fox 26 News, một người đi làm 5 ngày mỗi tuần giữa Hanford và Fresno, quãng đường khoảng 53,4 km, có thể phải trả gần 11 USD mỗi tuần theo cơ chế mới. Nếu tính theo tháng hoặc cả năm, đây sẽ là khoản chi đáng kể đối với những người không có nhiều lựa chọn thay thế về phương tiện hay nơi sinh sống.

Bên cạnh đó, bài toán giám sát quãng đường di chuyển của từng phương tiện cũng gây nhiều tranh cãi. Một trong những phương án được đề xuất là lắp thiết bị theo dõi trên xe để ghi nhận số dặm đã đi. Cách làm này không chỉ tốn kém khi triển khai trên diện rộng, mà còn làm dấy lên lo ngại nghiêm trọng về quyền riêng tư.

Nhiều người dân California lo ngại việc bị theo dõi trực tiếp, đặc biệt khi dữ liệu có thể do bên thứ ba quản lý hoặc bị sử dụng cho các mục đích ngoài phạm vi thu phí. Việc cân bằng giữa hiệu quả quản lý và bảo vệ quyền riêng tư cá nhân đang trở thành thách thức lớn đối với chính quyền bang.

Theo các chuyên gia từ Hiệp hội Người đóng thuế California, logic của chính sách này khá rõ ràng: đường sá cần được duy trì và những người sử dụng đường nên là người đóng góp chi phí. Tuy nhiên, họ cũng cảnh báo rằng mô hình thu phí theo quãng đường có thể vô tình chuyển gánh nặng sang một nhóm người nhất định, đặc biệt là những người buộc phải di chuyển xa mỗi ngày.

Sự giằng co giữa tính công bằng, tính khả thi và tác động xã hội của chính sách vẫn chưa có lời giải trọn vẹn, khi California tiếp tục cân nhắc bước đi tiếp theo trong quá trình chuyển đổi sang kỷ nguyên xe điện.

Nguồn: tổng hợp